LỄ CẦU NGUYỆN

   Thực ra nó không biết gì nhiều về sơ Tuyến. Nó được một người bạn trong Cộng đồng Công giáo Việt ở Anh giới thiệu qua điện thư và sơ đồng ý giúp nó. Có lúc nó tự hỏi, vì sao một bà sơ người Việt lại có mặt ở Anh, xứ sở đa số theo đạo Tin Lành vốn là đạo không lập tu viện cho nam và nữ tu sĩ như Công giáo La Mã. Công trình nghiên cứu của nó là đề tài “Kiến trúc tôn giáo tại Anh thế kỷ 18” đã khiến nó tìm hiểu khác nhiều về các đạo, nhưng là ở các thế kỷ xưa, không phải thời bây giờ. Công giáo đã mất vị thế quốc đạo ở Anh từ thế kỷ 16, hóa ra vẫn còn ít nhiều tu viện, chủng viện hướng về Vatican.

  Nước Anh ngày nay đã khác xưa, tự do tôn giáo đã thành luật nên mọi đạo, Ki Tô, Hồi giáo, Phật giáo đều hoạt động. Dòng tu từ Pháp trở lại Anh để lập các cơ sở đã được gần 100 năm. Họ tập trung vào việc hỗ trợ giáo dục nên có mặt ở Oxford, thành phố đại học lâu đời nhất Anh Quốc. Trụ sở chính thì tại London cho cả tỉnh dòng Nam Anh Quốc, và các sơ vẫn đi về Pháp là trung tâm chính của họ.

  Dù là cơ sở nhỏ, tu viện vẫn có trên 10 bà sơ, gồm người Anh, Ireland và châu Âu. Người chăm lo việc nhà bếp là sơ Patricia, người Bồ Đào Nha, còn lo phòng giặt đồ là sơ Andrea, người Áo. Không giống như mẹ bề trên Marion, cả hai sơ đều cởi mở với sinh viên và khác trọ.

  Gặp nó lần đầu, sơ Patricia nói ngay: “Ồ, cô có cần tìm chỗ mua thực phẩm Việt Nam không, sơ Therese để lại địa chỉ đây nhé.” Hóa ra sơ Tuyến có tên Thánh là Therese. Thế mà bà chưa bao giờ ký tên đó trong điện thư. Bà đã ở tu viện này mấy năm trước khi nhận công việc ở nơi khác. Đời nữ tu là hiến dâng toàn bộ thời gian, sức lực cho giáo hội. Các sơ gặp nó đều nhắc lại đôi lời ấm áp về bà làm nó cũng tự hào về người cùng quê hương.

  Các khách trọ gồm có nó và chừng 10 sinh viên từ các trường Oxtford và Oxford Brookes, một vài trường học tiếng Anh gần đó. Bọn chúng nó cứ lo việc của mình, tự nấu ăn, dọn dẹp trong bếp, ra ngoài thì để lại chìa khóa trong hộp nhiều ngăn ở cửa ra vào, ngay trên một cái giỏ đựng những chiếc ô chung. Các nữ tu sinh hoạt riêng ở bên trái tòa nhà trong khu riêng. Chỉ có phòng cầu nguyện ở tầng đất là chung. Phòng có nhiều cửa sổ nhìn ra vườn, có một chiếc piano cũ, nhiều tủ sách và các dãy ghế đặt quanh tường. Bình thường phòng mở cho tất cả vào đọc sách, làm bài. Chỉ vào giờ cầu nguyện 7 giờ tối các sơ mới kéo ghế ra thành một vòng tròn và ngồi đọc kinh. Những lúc đó nó đi lên phòng, không dự lễ. Nó để ý thấy một số bạn cùng nhà là dân theo đạo vào cầu nguyện với các sơ. Những chiều Chủ Nhật, các sơ hay nướng bánh, pha trà trong phòng lớn ấy, mời tất cả các bạn trẻ tới dự, nói chuyện. Mọi người kể về chuyện nước họ không hết, thời gian luôn trôi thật nhanh và đầm ấm.

  Một lần ngồi đọc sách trong phòng đó, nó tìm thấy một bản Kinh Thánh tiếng Việt. Bên trong có kẹp một số giấy tờ tuyển sinh cho chủng viện của dòng tu ở Thái Lan nhưng nhắm tới người Việt Nam. Tò mò mở ra xem nó đọc được lần đầu trong đời ngôn ngữ của người theo đạo như 'ơn gọi', tin mừng', 'trắc nghiệm giáo hội thánh Công giáo', 'lương tâm Đức Mẹ'. Một trang có ảnh sơ chụp ở châu Á, có tên là Therese Tuyen-Riviere. Nó băn khoăn, sơ có tên thánh và có cả họ Pháp? Thôi đó là chuyện khác. Nó chỉ không nghĩ là sơ quên sách và tài liệu ở đây. Chắc là bà còn quay lại.

  Ngày đó chưa đến nhưng sơ Tuyến đã giúp nó tìm ra thêm một giáo sư- kiến trúc sư người Anh để phỏng vấn cho luận văn. Ông Nigel dẫn nó đi xem tháp Tom ở trường Christ Church College, nơi ông vẫn giảng dạy. Ngọn tháp chuông do Christopher Wren thiết kết cho trường vào cuối thế kỷ 17, và là một phần của cả tổng thể kiến trúc tôn giáo. Thấy nó chưa hiểu, ông dẫn nó vào Giáo đường trong trường Christ Church xem công trình nhỏ nhưng được công nhận là một Cathedral – Thánh đường của Anh giáo. Bên dưới mái vòm cao rộng, mát rượi là ban thờ, thánh giá, tượng chúa Giê Su và những hàng ghế gỗ đen bóng. Không khí trầm mặc đến rợn người. Không chỉ trường Christ Church mà trên 40 college của Oxford đều do giáo hội lập ra, qua các giai đoạn, tính từ thế kỷ 10.

  Giáo dục và tôn giáo ở Anh gắn liền từ ngày đầu tiên và tài sản của nhà thờ vẫn còn nhiều tại đây. Ông Nigel còn nói hai đại học cổ nhất Anh, Oxford và Cambridge hiện vẫn làm chủ gần 50 nghìn hectare đất và nhờ đó mà có nguồn thu ổn định. Nó nhớ sơ Andrea trong một buổi tối ngồi uống trà với bọn sinh viên có giới thiệu về tu viện ở Old Marston. Như cái tên chỉ ra, xóm nằm trên quả đồi Marston nhìn xuống thành phố Oxford. Đây là khu dân cư cổ, toàn các tòa biệt thự giàu có và lối đi vào là phố tư. Mà đúng thật, chỉ sang Anh nó mới gặp các con phố hoặc đường xá có biển 'private road' (đường tư nhân), dẫn vào những ngôi nhà nấp sau hàng cây, mà toàn là cây cao bóng cả. Giá trị về tiền của những địa chỉ đó thì chẳng thể tính một cách dễ dàng. Có một trang sách về kiến trúc Anh đã ghi “Chúa đất, giám mục và hiệp sĩ là ba tầng lớp làm chủ nước Anh từ ngàn năm”. Nhưng đấy là chuyện xa rồi, còn vấn đề trước mắt là nó là làm sao chọn ra từ rất nhiều nhà nguyện, nhà thờ, phòng học (halls) trên khắp thành phố Oxford để lấy một vài công trình tiêu biểu cho kiến trúc tôn giáo khi mà gần như mọi công trình đều liên quan đến lịch sử tôn giáo ở Anh.

  Ông Nigel mời nó đến thăm nhà ở ngoại ô Oxford và dự một buổi recital đàn piano do con gái ông trình diễn trong nhà thờ của làng. Hoạt động của người theo Anh giáo vui và đơn giản hơn Công giáo. Trước khi con gái ông Nigel chơi đàn, người ta làm lễ cầu nguyện rất ngắn, rồi vị mục sư bước lên bục giới thiệu các nghệ sĩ trình bày các bản nhạc của Johannes Bach và Edward Elgar. Ngồi ở hàng ghế cuối, nó đọc tờ giới thiệu rằng ông Elgar, nhạc sĩ lớn của Anh là người Công giáo và trong cuộc đời đã gặp nhiều gian truân khi vua Anh chọn Tin Lành và trừng phạt những tín đồ hướng về La Mã. Thế mà ngày nay, nhà thờ Anh giáo vẫn chơi nhạc của ông bình thường. Sự kiện kết thúc bằng bữa tiệc đứng ngoài vườn của nhà thờ, nhìn ra các bia mộ của nghĩa trang trong làng. Xem ra có mỗi nó là người nước ngoài duy nhất nên ai cũng tế nhị tìm cơ hội lại gần hỏi thăm. Hai ba gia đình hỏi thăm sơ Tuyến. Thì ra sơ và dòng tu đã nhiều lần cùng tổ chức sự kiện từ thiện, hoà nhạc chung với xứ đạo Anh giáo. Nó trả lời về sơ nhiều hơn sự thật nó biết để người ta yên tâm. Ông Nigel nói qua rằng nó từ tu viện ở Old Marston tới chơi nên ai cũng tưởng nó học để làm nữ tu sĩ. Thôi kệ người ta, nó không cải chính.

  Trời sang hè, khóa fellowship của nó đã xong phần học, chỉ còn nộp bài và chờ buổi thuyết trình chung cuộc. Nó rảnh hơn, hẹn các bạn quen trong tu viện đạp xe ra dọc sông Cherwell, đi mãi, lên tận Cropredy, một làng nhỏ đẹp tuyệt vời ở ngoại ô. Thăm các vùng làng quê Anh, nó say mê ngắm những căn nhà đá lợp mái rạ, các quán nhỏ tường vẫn còn bằng gỗ, nhà thờ có ngọn tháp bằng đá nhọn vút lên trời xanh. Các công trình khá giống nhau với kiến trúc đơn giản, vật liệu khiêm tốn nhưng địa thế đẹp, cảnh vật xung quanh hài hòa, không hề hào nhoáng, màu mè. Những lúc dừng xe ngồi nghỉ trên đường đi, nó hay vào nhà thờ, vừa ngắm cửa sổ kính màu, xem các pho tượng vừa suy nghĩ vẩn vơ. Là dân học kiến trúc, nó chú ý thấy thiết kế nội thất của đa số các nhà thờ nhỏ là một hành trình tuy chỉ có vài chục mét chiều dài nhưng có ý nghĩa. Người ta như thể được dẫn lối, bước vào qua khung cửa hẹp, thấp và thường bằng gỗ rấ̃t chắc chắn. Phần tiền sảnh vẫn hẹp, trang khí đơn sơ, với một tượng chúa nhỏ hoặc thánh giá bên phải, và bình nước rửa tội, làm dấu bên trái. Thêm một lớp cửa nữa, thường là bằng kính thì người ta bước vào không gian rộng, mở toang ra hai bên. Trần nhà trong gian lớn luôn cao, nhìn lên nhưng chưa nhìn hết vào bên trong. Đi qua các hàng nghế, những bức tượng, bước chân trên nền đá lạnh, người ta tiến dẫn đến trung tâm của nhà thờ là bàn thờ Đức Chúa Trời trang hoàng lộng lẫy, mọi họa tiết, hình ảnh, dây ruy-băng, hoa và nến đều hướng lên trên, cao vút. Ánh sáng từ cửa kính màu vẽ các cảnh trong Thánh Kinh, cảnh đời Chúa Giê Su. Muốn hay không người ta sẽ thấy mình nhỏ bé và hướng mắt lên một tầng không gian khác, cao vời vợi, chờ đón.

  Những lúc nghỉ bên bờ sông, nó tự hỏi vì sao người ta tin vào Thượng Đế, Chúa Trời hoặc một vị tối cao. Nó học toán lý đều giỏi, và không như nhiều đứa con gái bằng tuổi, rất thích đọc về thiên văn, vũ trụ. Nó chọn ngành kiến trúc còn vì lẽ đó: tạo dựng ra những công trình, những không gian của con người được nâng lên tầm mỹ học cao hơn việc xây cất chỗ ăn chỗ ở bình thường. Nó yêu thích kiến trúc châu Âu cũng vì lẽ đó. Những chuẩn mực vàng của Hy Lạp, La Mã lãng vãng có hơi thở của tín ngưỡng, của điều vĩnh hằng, tối thượng. Nhưng đây là điều nó băn khoăn đã mấy năm nay.

  Nó nghĩ, cứ theo những gì loài người biết được bằng kiến thức mới nhất của vật lý lượng tử, của thiên văn học, của các ảnh vũ trụ về vụ nổ Big Bang viễn vọng kính trên không gian gửi về thì không thể có một Chúa Trời như đạo Ki Tô nói. Nếu có, ngài phải ngự bên ngoài không gian – thời gian, hay bên trong vũ trụ? Ở bên trong thì ngài có chịu tác động của các quy luật đó không? Còn ở ngoài thì ngài tác động vào Trái Đất, và loài người bằng cách gì, bằng nguồn năng lượng nào? Thế giới cùng vũ trụ vẫn tiếp tục giãn nở, quá khứ là một khái niệm bị vị lai chuyển động nhanh khủng khiếp kép đi, chưa biết điểm dừng nên mọi tiên đoán về số phận con người đều chẳng có cơ sở khoa học gì hết. Nó không muốn chê bai tôn giáo nào hết, và thậm chí còn thấy niềm tin tôn giáo là cần thiết cho khá nhiều người, nhưng đó là chuyện của loài người, không phải chuyện vũ trụ. Nó thở dài mỗi khi nghĩ tới đó. Có niềm tin đã khó. Có rồi thì dừng ở đâu? Điểm dừng của niềm tin có phải là điểm dừng của Chân Thiện Mỹ, của cái đẹp mà từng con người luôn cố vươn tới trong mọi việc làm?