Còn bài thơ của vua Lê, bản dịch nghĩa, một số câu trái ngược hẳn với văn bản đã được Hội thảo khoa học do Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Quảng Ninh chủ trì tổ chức, phối hợp với Viện Văn học, Viện Hán Nôm, UBND thị xã Hồng Gai, Sở Văn hóa thông tin Quảng Ninh, do đồng chí Nguyễn Thị Hồng Cường, Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch thường trực UBND tỉnh QN lúc bấy giờ. khai mạc, với nhiều bậc thầy của ngành văn hóa, lịch sử và Hán Nôm Việt Nam, như các GS Phan Huy Lê, Đinh Xuân Lâm, Hà Văn Tấn, Trần Quốc Vượng, Nguyễn Huệ Chi, Đặng Văn Bài, Hoàng Giáp … tham dự, cùng thảo luận và xác quyết các giá trị khoa học. Văn bản Tổng kết của GS Huệ Chi, các báo cáo, tham luận khoa học của GS Phan Huy Lê, GS Hà Văn Tấn…vân vân… Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Quảng Ninh do Trưởng ban Thường vụ Tỉnh ủy Nguyễn Danh Ký đã kí, in thành sách “ Núi Bài Thơ, Lịch sử và Danh thắng” từ năm 1992, nay vẫn lưu hành và còn nguyên vẹn giá trị. Vậy ban hành các văn bản có nhiều chỗ ngược hẳn lại với các văn bản khoa học đã được khẳng định và xuất bản trên, như đã làm, là để làm gì? Điều đó rất không có lợi, vì nó có thể gây ra sự hiểu lầm, là có ai đó muốn đảo ngược một trong các giá trị mà Tỉnh ủy mấy khóa trước đã xác lập, trái với ý kiến của đồng chí Nguyễn Xuân Ký, ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Quảng Ninh hiện nay: Tỉnh ủy và UBND tỉnh luôn biết ơn, kế thừa và phát huy những thành tựu của cấp ủy các khóa trước ?

Cụ thể: trong bài thơ vua Lê, có câu: “Hải Đông phong toại tức lang yên”. Các nhà khoa học xác nhận Hải Đông là tên tỉnh Quảng Ninh ở thời Lê, sao nay lại phủ nhận cho là biển Đông “đốt lửa trên biển Đông”. Vua Lê viết “ yển vũ tu văn ” là thành ngữ, các nhà tinh thông Hán học đều nhất trí “yển” là “giảm”, là “dẹp bớt” - vì là thời bình, không cần tập trung lớn về quân sự như thời có chiến tranh, chứ ko phải NGỪNG, không phải bãi bỏ, không phải “ sao nhãng, lãng quên việc võ bị quốc phòng “ ( “Tổng tập thơ chữ Hán Lê Thánh Tông” , trang 117 Viện Hán Nôm, Nxb Văn học tái bản năm 2003). Sao ở đây, lại ghi vào bảng chữ để thờ là “NGỪNG việc võ” (?). Đây là một sai lầm nghiêm trọng về chính trị, về chiến lược quốc gia, sao lại để cái sai lầm lớn đến mức như thế lên mà thờ. Bài thơ được xác định là Bản Tuyên ngôn của Quốc gia Đại Việt cường thịnh, sao việc võ lại NGỪNG là thế nào? Và nếu như thế, chúng ta giải thích với các cháu thanh niên thế nào về nghĩa vụ quân sự, nói với các thế hệ học sinh thế nào về bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ của Tổ Quốc, khi việc võ đã NGỪNG.

Tôi rất ngạc nhiên, khi có một ý tưởng nông cạn, tùy tiện và sai lầm đến mức nguy hiểm như thế, mà không ai biết, không ai can ngăn, lại còn đem ra mà thờ. Ấy là chưa kể ý nghiã các câu thơ khác, bị hiểu sai, như “ Tín thủ giao đề Tốn Nhị quyền”, các GS, giải thích “ Tốn Nhị quyền” là điển tích của Kinh Dịch, sức mạnh của quốc gia, như “2 luồng gió lớn chồng lên nhau”, sao đây lại ghi là “khiêm tốn ” khi sử dụng quyền lực của nhà vua…. ( ? ) Vân vân… Tôi xin cho qua, để bàn lại vào dịp khác, nếu điều đó là cần. Những tư liệu đó, nếu chỉ để tham khảo nội bộ, thì không nói làm gì. Ở đây là những văn bản chính thức, có tính nghi lễ, để thờ, để thắp hương kính lễ, để tâm nguyện mà nói theo, mà làm theo, đồng thời, quảng bá trước bạn bè trong nước và quốc tế…

Những điều trên, tôi đã báo cáo với Sở Văn hóa Thông tin và được trả lời, đây là xây dựng mới, không phải tín ngưỡng, không phải di sản cũng không phải văn hóa, sở không có trách nhiệm. Việc đó là của phòng Văn hóa và phòng Nội vụ TP giải quyết là xong. Tôi đã báo cáo trực tiếp với Bí thư Thành ủy, Bí thư nói sẽ tiếp thu, nhưng đã lâu không thấy có hiệu quả gì. Chưa bao giờ, tôi thấy sự vô trách nhiệm trước giá trị văn hóa, tồn tại lâu dài và ngang nhiên như thế ( đã 6 tháng), kể từ khi tôi có ý kiến lần đầu tiên. Do đó, tôi đề nghị Tỉnh ủy, UBND tỉnh, Thành ủy và UBND TP Hạ Long, xem xét, chỉ đạo các cấp dưới quyền, cho dỡ bỏ tất cả các bày vẽ tùy tiện rườm rà, vô căn cứ, vô văn hóa và cả vô chính trị này đi, trả lại Nhà Lưu niệm vẻ đẹp, sự trang trọng nghiêm cẩn và trong sạch, mà nó đã có như nhiều năm trước đây.

2
     LẦN ĐẦU TIÊN, TRONG 36 NĂM TRAO GIẢI LÊ THÁNH TÔNG,
KHÔNG THẮP HƯƠNG TRƯỚC BÀI THƠ CỔ CỦA VUA LÊ THÁNH TÔNG

Như thông lệ đã diễn ra qua 35 lần trao giải Lê Thánh Tông tại Văn phòng Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Quảng Ninh, từ 8 g đến 8 giờ 30 sáng, ngày 28/3 hằng năm, Ban tổ chức, đại diện Ủy ban Mặt Trận Tổ quốc tỉnh, Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh, đại diện một số ban ngành có liên quan, tổ chức Lễ Dâng hương trước Văn bản Gốc bài thơ cổ ( 1468) của vua Lê Thánh Tông.

Năm nay, do việc Ban quản lí nhà chùa Long Tiên, TP Hạ Long, tự ý bày vẽ biến Nhà Lưu niệm văn bản bài thơ Gốc của vua Lê Thánh Tông thành Đền thờ ( có bàn thờ Hưng Nhượng vương Trần Quốc Nghiễn ở giữa Trung tâm Nhà Lưu niệm – trong khi có Đền riêng, thờ Trần Quốc Nghiễn rất khang trang, ở bên cạnh) với hệ thống NƠI SẮP LỄ, NHÀ SẮP LỄ, mà ai cũng có cảm giác là Nhà Lưu niệm đang hóa thành nơi thờ cúng … làm mọi người cảm thấy sự biến tướng của nó theo mô hình chùa Ba Vàng rất tai tiếng mà dư luận xã hội đang lên án hiện nay.

Sau khi có ý kiến phản đối rộng rãi trên một số báo chí và dư luận xã hội trên các mạng, nhà chùa đã cho dỡ bỏ chữ ĐỀN THỜ đóng trước cửa Nhà Lưu niệm và bãi bỏ hàng chữ đề thờ Trần Quốc Nghiễn ở gian trung tâm, còn mọi sự bày vẽ vẫn y nguyên. Nhà thơ Dương Phượng Toại, đại diện thơ thị xã Quảng Yên trong đoàn dự kiến sẽ thắp hương, nói với tôi: Nhà Lưu niệm đã được cải tạo lại thành Đền thờ hẳn hoi, trên nóc có lưỡng long chầu nguyệt, hai đầu hồi có hổ phù, trong sân rất hẹp có bình phong xây, đắp tượng ông Thiện, ông Ác… Còn đôi câu đối ở cột cửa Nhà Lưu niệm ( đền thờ ) thì sai cả niêm luật… lạ quá, anh ạ !

Có lẽ vì thế chăng, số đại diện các cơ quan đoàn thể giảm đi, cấp bậc chỉ đến Trưởng các phòng ban, nhưng đại diện các tác giả huyện thì trong tỉnh thì đông gấp đôi mọi năm. Ai cũng khó chịu trước cảnh bày vẽ tùy tiện và vô văn hóa này và đều tán thành không thể thắp hương trước bài thơ cổ của vua Lê vì nó liền khối sơn son thiếp vàng với hai bài thơ của cha con ông Thự Tuần phủ tỉnh Quảng Yên năm 1935, đặt sau khán thờ. Trong anh em dự, có ý kiến cho rằng: ông này có khả năng đã đàn áp phong trào cách mạng và cuộc đình công của công nhân mỏ ở Hồng Gai tại mỏ than Cái Đá - Công Kêu và Cẩm Phả năm 1936, theo chức năng của Thự Tuần Phủ là người phụ trách quân đội, cảnh sát và an ninh tỉnh Quảng Yên thời Pháp. Việc đó còn đang được xác minh.

Theo ý của tất cả anh em, tôi đã điện thoại trực tiếp cho đồng chí Nguyễn Hồng Dương, Thường vụ Tỉnh ủy, Trưởng ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Quảng Ninh, xin phép năm nay, lần đầu tiên và hi vọng là duy nhất, đoàn đại biểu các tác giả KHÔNG THẮP HƯƠNG trước văn bản BÀI THƠ GỐC của vua Lê vì được trình bày để thờ sau khán thờ riêng cùng với thơ của cha con ông Bản. Trên sân nhà Lưu niệm, chỉ thắp hương tượng trưng ( nữ tác giả Lại Tuấn Hiền, được giải Lê Thánh Tông cao nhất lần này) trong bình hương lớn cộng đồng, để cẩn cáo với trời đất và anh linh vua Lê Thánh Tông, về việc năm nay, các tác giả không thể thắp hương được trước bài thơ của Vua, xin được Người lượng thứ .

Trên đường về, và sau đó, trước khi tiến hành Lễ trao giải, phần trù bị, các tác giả dự giải đều tỏ ý nhất trí phản đối việc trưng bày tùy tiện của nhà chùa Long Tiên ( việc thể hiện nội dung phản đối này, ý kiến được trình bày bình tĩnh, nhẹ nhàng, theo đúng pháp luật – không làm ồn ào rắc rối việc đó, không có lợi cho an ninh văn hóa của Giải thưởng) và một lần nữa, kiến nghị các cơ quan chức năng tiếp tục xem xét và xử lí, để trả lại cho Nhà Lưu niệm vẻ đẹp trong sạch và nghiêm cẩn như nó đã có, từ nhiều năm trước đây, để chậm nhất là lần trao giả sau, lần thứ thứ 37, ngày 28/ 3/ 2025, cảnh tượng sai lệch và vô văn hóa này, không còn nưã.

Được biết, tháng 4 tới , Hội thảo toàn quốc về thơ Đường luật thời Lê và thơ Lê Thánh Tông , sẽ được tổ chức tại TP Hạ Long, hủy việc thắp hương trước bài thơ cổ của vua Lê mà trong Dự kiến chương trình có nghi lễ này. -./.

TRẦN NHUẬN MINH

VVM.26.4.2024.