CANH RAU QUÊ HƯƠNG

Xe chuyển bánh rời Nancy , mặt trời mới vừa nhô nửa đầu với ánh vàng dịu dàng không đủ hơi nóng để đánh tan lớp tuyết còn nằm im trên những nụ non vừa nhu nhú chào đời , chúng tôi đi từ miền đông (Nancy) đến miền tây (Bordeaux), ngang qua những thành phố lớn nhỏ , đến Saint-Aulay 19 gìờ chiều mặt trời vàng còn rực thức như đợi chúng tôi để hơn 10 đêm mới đi ngủ.

Tôi không biết gọi Saint-Aulay là : quận hay làng với dân số hơn 3000 người ? vì nếu làng thì không có trường trung học , quận thì phải có bệnh viện .

Trong nhà tạm ngăn nắp, nhìn kỹ bao gạo, chai nước mắm mang theo từ Nancy đến đây cũng sắp cạn, tôi thấp thỏm lo không biết mua ở đâu , thiếu hai thứ nầy ông xã tôi chắc không "sống nổi qua con trăng này" nhất là thực phẩm Á Châu chỉ bán ở những thành phố lớn như Périgeux, Angoulême hay Bordeaux, nhưng cửa hàng ở đường nào khu phố nào thì tôi chiụ thua. Tại Saint-Aulay chỉ duy nhất gia đình chúng tôi là người Việt , biết tìm ai để hỏi thăm bây giờ ? Sau khi luẩn quẩn suy nghĩ cả ngày trời , tôi chợt nhớ thời gian sắp rời Nancy tôi có điện thoại từ giã vài người quen thân trong số đó có bác sĩ Hiển ở Paris, nghe tôi kể sẽ về Saint-Aulay Hiển nói ngay : " anh chị xuống vùng Bordeaux , gần làng Hồng cuả Sư Nhất Hạnh , hằng năm vào muà hè mở khoá học thiền , nhiều người khắp các nước đến tham dự đấy , năm rồi tôi có đến hai tuần ", nếu có dịp anh chị sang thăm làng cho biết , tôi ghi điạ chỉ với mong ước gặp được Sư Nhất Hạnh , tác giả bài thơ được phổ thành nhạc " Bông Hồng Cài Áo " ... những bông hồng cho những ai còn mẹ hiền " giọng hát nhẹ nhàng đầy truyền cảm cuả người ca sĩ đã làm xoáy đau tim tôi, tim môt cô gái đang còn mang tang mẹ !

Cuối tuần đó ông xã tôi lái xe mang gia đình sang thăm làng Hồng , trên đường vòng quanh những khu nông trại , thăm thẳm màu xanh non mướt đồng luá mì, ruộng bắp, đồng cây mù tạc (mourtarde) vàng rực trãi dài từ ngọn đồi nầy sang ngọ đồi nọ nối tiếp với chân trời . Mấy đưà bé đề nghị ông xã tôi ngừng xe chụp vài tấm ảnh kỷ niệm để gởi bạn bè ở Nancy. Tôi đi dọc theo bờ ruộng hít thở không khí thiên nhiên, chợt đập vào mắt tôi một cụm "cỏ" xanh mướt nằm cạnh những chân hướng dương đang tuổi lưng chừng , tôi xăn quần bước xuống , ông xã tôi la lớn :

- Em định làm gì đó ? coi chừng chủ họ gọi police bây gìờ !

Ông xã tôi tưởng tôi định hái hoa, tôi ngắt ngọn rau xanh đưa lên mũi "đúng rồi" , để chắc ăn hơn tôi vò vò thân cây , hít ngửi rồi cúi xuống hái hơn nắm tay , cầm đến đưa :

- Rau dền anh à !

Ông xã tôi nhìn nghi ngờ :

- Phải không đó ?

- Em ăn rau dền mòn gần nửa răng làm sao mà em lầm được ?

Tôi đưa ông xã tôi ngửi , nhưng ông lắc đầu :

- Một loại cỏ có mùi giống ! rau dền mọc xứ nóng , làm sao sống nổi nơi xứ lạnh dưới độ O hả em ? Vứt đi , nghe anh vứt đi !

Tôi làm thinh đem đến sau cóp xe:

- Lá rau dền rành rành như vầy mà anh cho là cỏ ; em sẽ ăn một mình !

Ông xã tôi phân trần với mấy đưá nhỏ :

- Ba thì không rành lắm , rủi ro không phải là rau dền mà là rau gì đó ăn vào đớ lưỡi ... ông đổi giọng nói đớ đớ , làm mấy mẹ con phải bật cười !

Sau khi đã qua khỏi Sainte-Foy-La-Grande và đến gần khu vực được chỉ dẩn trên bản đồ, chúng tôi bắt gặp 2 bảng chỉ dẫn bằng chữ Việt viết theo lối thư pháp : Làng Hồng : xóm Hạ , xóm Thượng...

Ông xã tôi nói ngay :

- Mình vào xóm Hạ trước, vì có Hạ rồi mới lên Thượng chứ , từ Thấp lên Cao theo thứ tự ... "thiên Thượng, địa Hạ, duy ngã độc tôn"

Trên đường tìm đến xóm Hạ, một chiếc máy cày đang chạy cà rịch cà tang phiá truớc , ông xã tôi chạy nhanh vượt qua mặt . Ngoảnh nhìn người lái xe : một thanh niên da vàng độ 20 , tôi quay sang nói với ông xã:

- Người lái xe là người Việt anh à !

Cho xe ngừng lại bên mé đường , ông xã tôi bước xuống ra dấu đón xe máy cày .

Cậu thanh niên ngừng xe máy cày lại, nhanh nhẹn nhảy xuống xe máy cày , cười toe toét :

- Dạ , chào anh chị .

Ông xã tôi vào đề :

- Chào em, em ở trong làng Hồng phải không ? Chúng tôi từ xa đến tìm thăm xóm Hạ !

- Dạ dạ anh cứ lái xe thẳng đường nầy , tới ngả tư thứ 3 anh quẹo tay phải rồi chạy chừng 3 phút , anh sẽ thấy một chòm nhà xưa tường bằng đá , anh chạy thẳng vào ... gặp anh chị cô chú chắc vui lắm ! em chào anh chị , lát nữa gặp lại anh chị há! Em tên là Dũng.

Xe tới đầu ngõ , hai đứa bé từ trong nhà chạy ùa ra sân ngoái cổ vào nhà kêu lớn :

- Ba ơi có khách !

Người đàn ông đứng tuổi, dáng cao gầy từ trong nhà bước ra, trong tay một bó rau xanh , bàn tay trái che trán , nheo nheo mắt nhìn, ông xã tôi cho xe từ từ lại gần , người đàn ông để rau trên chiếc bàn đá nhỏ , thong thả bước tới , ông xã tôi ngừng xe bước xuống tự giới thiệu :

- Chào anh , tôi là Vũ , gia đình tôi từ xa mới đến Saint-Aulay, cách đây hơn 50 cây số , bác sỉ Hiển có cho chúng tôi điạ chỉ làng Hồng...

Người đàn ông đưa bàn tay định bắt nhưng vội rút ngay lại :

- Xin lỗi, tay tôi bẩn đất , tôi là Thiều .

Từ trong nhà, một ngươì đàn bà gương mặt trắng như sữa tuơi , vội vã bước ra đi nhanh về phía chúng tôi gật đầu chào với nụ cười thật hồn nhiên!

Anh Thiều nói ngay :

- Bà xã tôi đấy

Tôi cười :

- Chào chị !

Anh Thiều gọi hai đứa bé trai lại gần :

- Tý, Miêu chào hai bác đi con !

Tý và Miêu khoanh tay kính cẩn cúi đầu chào vợ chồng tôi.

Mấy đứa con của chúng tôi cũng đã lục tục từ xe xuống , tôi gọi 5 trẻ lại chào anh chị Thiều.

Anh chị Thiều vồn vả mời chúng tôi vào nhà , chị Thiều mở lời :

- Xin lỗi anh chị nhà hơi bưà bộn, vì tụi nầy đang chuẩn bị bó rau để ngày mai đem giao bán cho cửa hàng thực phẩm dưới Bordeaux.

Chị vừa nói vừa đẩy những đống rau qua một bên , tôi cầm tay chị :

- Tôi phụ chị một tay vưà làm vưà nói chuyện được mà !

Anh Thiều kéo chiếc ghế :

- Chị lại ngồi đây, rau bó một lát xong ngay , em vào pha bình trà đi em .

Tôi xin phép theo chị vào bếp , hỏi thăm qua lại , hai chị em cùng cười nức nở , chị mang bình trà đặt trên bàn tròn hớn hở nói với chồng :

- Trái đất tròn ghê anh à, chị Vũ dân Bến Tre với em , nhưng chị ở tại tỉnh lỵ .. còn em ở Chợ Giữa cách quận Trúc Giang hơn sáu cây số.

Chị vào nhà mang bánh kẹo nước ngọt cho mấy đưá nhỏ đang ríu rít chạy theo trái banh , sau đó rủ tôi ra sân ngồi trên chiếc băng đá nhìn xuống giải đất đang khai hoang để trồng Prunes (mận), chị nhìn tôi ánh mắt rạng niềm vui ...

- Nghe chị dân Bến Tre, nhìn chị em nhớ những cây dưà xiêm nặng triũ những trái nhỏ maù vàng , dừa lửa đó chị , những tàn lá giang rộng tay che kín khoảng không... Chị nói như trong giấc mơ , rồi thở dài tiếp : Không biết bao giờ em được trở về thăm ba má và cây dưà lửa ngọt ngào ấy ?

Đôi mắt chị Thiều ửng đỏ , tôi ôm choàng bờ vai chị nói nhỏ :

- Tôi tin sẽ có một ngày nào đó mình trở về thăm quê hương , hy vọng và ước mơ sẻ cho mình quên ngày tháng nơi xứ người , hãy cố gìữ ước mơ để sống nhen chị !

Tôi chuyển sang đề tài về những cô thầy, trường trung học cấp 2.. chị gật đầu lia liạ thì ra lúc tôi lên Sàigòn học thì chị mới vào cấp 2 , tôi nhắc đến quàn chè , tiệm sinh tố trái cây cuả anh Biếu Ký , tô bún xào cuả chị Hai ...

Gương mặt chị im lìm , chị nhìn tôi thoàng nét buồn :

- Năm năm sống nơi đây, quanh quẩn chỉ có vợ chồng em với mấy đứa bé và chú Dũng lần đầu em gặp lại người cùng quê xứ dừa !

Tôi bóp nhẹ bàn tay chị không nói nên lời vì chính tôi cũng lao đao trong nhung nhớ!

Chị nhìn tôi ánh mắt rạng vui :

- Chị 9 Phượng cũng là dân Bến Tre đó chị , nhưng chị Phượng không học cùng trường với chị em mình ,chị ấy sang du học Pháp lúc mình còn học tiểu học .. chị Phượng là em gái của ca sĩ Cao Thái đấy !

Anh chị Thiều mời gia đình tôi ở lại ăn com trưa. Nói đến cơm , tôi sực nhớ đến bao gạo nên nhờ chị Thiều chỉ dẫn địa chỉ cửa tiệm thực phẩm Á châu. Chị lấy viết ghi rành rẽ đường đi , vì Bordeaux là thành phố lớn thứ 3 cuả nước Pháp , chị đãi chúng tôi canh rau tần ô nấu thịt heo nạc xay nhuyễn, thịt gà kho gừng , món hạp khẩu ông xã tôi : cà pháo ...dầm muối !

Tôi nhớ lại mấy cọng "rau cỏ" nằm sau cóp xe nên chạy ra cầm vào hỏi chị Thiều . Chị cười ngất :

- Rau dền chớ còn rau gì, bên nầy lần đầu em thấy thì em cũng như chị , tưởng nhìn lầm , chị đem về nấu canh tôm ăn hết nồi cơm luôn...

Ông xã tôi thắc mắc :

- Làm thế nào mà giống rau dền nầy có thể sang đây "định cư" nhỉ?

Anh Thiều giải thích :

- Có thể lúc những người Việt sang đây đi lính thời đệ nhất thế chiến họ mang hạt giống theo để trồng , sau đó gió mang hạt giống đi khắp nước Pháp ! nói xong anh cười lớn ...

Mặt trời nghiêng bóng khi chúng tôi từ giã , chị Thiều quyến luyến :

- À , ngày mai em theo anh Thiều giao rau ở Bordeaux , anh chị muốn mua gì nói em mua hộ cho , cuối tuần tới anh chị sang lấy ...

Tôi im lặng nhìn ông xã tôi đang làm bộ như không nghe , tôi ngập ngừng đáp :

- Cám ơn anh chị , nhưng tôi cũng muốn biết mặt mũi Bordeaux như thế nào , chẳng lẽ nhờ anh chị hoài sao ??? ...

Chị Thiều vừa ôm bó rau cải đủ loại để vào cốp xe làm quà cho chúng tôi, vừa như than thở , vừa như nỉ nài:

- Cuối tuần anh chị rảnh sang nầy chơi nhen, ở đây chỉ vỏn vẹn có gia đình em là người Việt thôi !

Tôi gật đầu hứa và chào từ giã anh chị Thiều. Từ đấy, ở vùng này, chúng tôi đã có những người đồng hương, những người bạn và cũng là những người xác định để tôi chắc chắn đó là rau dền quê hương .

Tôi đi "sưu tầm" rau dền nhất là mỗi khi đi ngang những ruộng bắp nơi rau dền ưa mọc nhất ... Có những lúc trên con đường xe chạy, chung quanh một cột trụ đèn , tôi chợt gặp một đám xanh mướt đang đong đưa vãy gọi tôi , tôi ngừng xe lại bên mé đường, bước đến nhìn rồi định hái , nhưng lại phân vân : rủi có người nào đó ở Saint-Aulay chạy xe ngang nhìn thấy thì kỳ quá , à mà cũng không nên vì nhớ lại điều ông xã tôi có căn dặn "em hái nên cẩn thận để ý xem có thuốc xịt trừ sâu bọ hay không ? có bị mấy con chó giở chân "tưới" lên đó không ?... Tôi quay lại xe, trở về nhà mà lòng tiếc hùi hụi !

Điều đáng nhớ cho tôi là người dân ở Saint-Aulay mộc mạc, hiền hoà như khí hậu ở đây, như những giòng suối nhỏ bao quanh thị trấn này . Buổi đầu khi mới đến, xe dọn nhà của chúng tôi vừa ngừng trước cổng , một số nhân công trong nhà máy đến tiếp tay, phụ khiêng đồ đạc , họ còn mang thêm cả bánh trái, nước uống cho gia đình tôi cùng hai người thợ dọn nhà , trước khi bắt tay từ giã ra về họ còn căn dặn nếu chúng tôi cần gì thì cứ đến gõ cửa nhà họ , cửa luôn mở chờ chúng tôi .

Câu nói đó đến nay,hơn 20 năm sau khi đã rời xa những người Pháp ở đây, vẫn còn văng vẳng bên tai tôi .

Rồi những bất ngờ của nhiều buổi sáng khi mở cửa để đi sang nhà máy làm việc: chồng tôi và tôi lại trông thấy món "cadeau" (qùa) treo trên tay vịn cửa nhà : một giỏ nấm cèpes khoảng 2, 3 kí lô hoặc một cây chou- fleur (súp lơ) tươi rói hay một chai rượu pineau ngọt lịm đặc biệt của vùng Saint-Aulay hoặc những trái cérises chín mộng ... Qùa của ai cho, đến nay chúng tôi cũng không thể biết được mà chỉ biết một điều do chồng tôi thuật lại khi từ nhà máy trở về để ăn cơm trưa: chồng tôi có hỏi một số trong những người thợ làm việc , họ đều vừa cười vừa trả lời: chắc của mấy người lối xóm đó ông à ! .

Một kỷ niệm khác nữa không thể phai nhoà trong tâm tưởng của tất cả gia đình chúng tôi , những người Á châu, những người Việt Nam đầu tiên đến ngụ cư tại Saint-Aulay : Khi chồng tôi lại phải thuyên chuyển về một nhà máy khác của công ty Lafarge ở Vendeuvre-Sur- Barse - Troyes , chúng tôi đã thật vô cùng xúc động vì tình cảm của những người đã làm việc với chồng tôi mặc dù chỉ một thời gian ngắn ngủi 19 tháng: họ đã chạy xe theo để tiễn chân cho đến lúc xe chúng tôi sắp ra khỏi địa phận Saint-Aulay mới chịu dừng lại và rồi lại những màn ôm siết nhau, hôn má nhau... trong những đôi mắt của họ, của chúng tôi đều mờ đỏ vì nhoè nước mắt ...

Giã từ thị trấn nhỏ đáng yêu Saint-Aulay là tôi cũng tạm biệt gia đình anh chị Thiều, chú Dũng của xóm Hạ làng Hồng của thầy Nhất Hạnh, những người đã chia xẻ với gia đình chúng tôi những cọng rau quê hương mỗi dịp qua lại và giã từ những buổi chiều thanh thản, khi mặt trời còn rực sáng đi dạo trên những con đường quê yên vắng . Phần tôi và hai con gái lớn trong những buổi chiều đi dạo đồng quê như thế cũng là những dịp để "sưu tầm" rau cỏ .Chúng tôi đã tìm được rau cần nước, rau cải xoong (cresson) trong những con suối nước trong suốt cạnh những cánh rừng sồi và hiển nhiên là những cọng rau dền nồng mùi vị quê hương.

Rời Saint-Aulay, chúng tôi lại lên đường đến thành phố Troyes , cách Paris đúng 186 cây số .

Theo ngày tháng các con tôi như những con chim với đôi cánh vững chắc , lần lượt bay đi khắp nơi : Paris , Orsay , Toulouse , Bucarest , ...

Ở Troyes có nhiều cửa hàng thực phẩm Á châu và bây giờ trong nhà chỉ còn lại hai người "hơi lớn tuổi" với những chiếc răng luôn luôn hăm doạ vĩnh viễn ra đi nên việc ăn uống cũng giản dị trở thành "ăn để tạm sống qua ngày" . Nhu cầu sưu tầm rau dền không còn "nhộn nhịp" như thưở nào.

Chủ nhật , đầu muà hè, khí hậu ấm áp hình như 20 độ, tôi đang đọc trang báo net Newvietart , bỗng chuông điện thoại reo vang, nhấc lên :

- Alo, Alo ...

Bên kia đầu giây, giọng lảnh lót của cô con gái lớn ở Orsay :

- Mẹ à , vợ chồng con vừa đi mua rau ở vườn Bio (*) , mình ra vườn hái loại rau nào mình muốn , sau đó đưa họ cân ký tính tiền ...mẹ biết không ?

Tôi nhẹ nhàng trả lời :

- Dĩ nhiên là không rồi !

Với giọng cười ròn tan cô con gái nói tiếp :

- Khi con tới mấy luống radis (một loại cải củ), con thấy rau dền màu tím , con rỉ tai chồng , dầu sao Tây với Tây nói chuyện dễ hơn... chồng con vào gặp người chủ vườn nói với ông này :

- Ông có thể đi tới luống radis với tôi được không ? vì nơi đó có loại cỏ mà mấy con thỏ của tôi rất thich ăn , nếu ông đồng ý cho chúng tôi nhổ .

Người chủ vườn theo chồng con ra xem , buồn cưòi ghê, chẳng những ông ta đồng ý cho mà còn phụ nhổ với tụi con , ông ấy còn sang bên vườn trồng cà chua nhổ thêm một bó nữa đưa cho tụi con , sau đó còn nói cám ơn tụi con đã nhổ cỏ dùm họ ... vì nhổ luôn cả rễ nên con phải lặt từ nãy tới giờ , nhớ mẹ con phone kể cho mẹ nghe ! hi..hi...

Tôi mỉm cười , qua điện thoại nói với con gái :

- Con nhớ nấu với canh tôm cho "thỏ cha, thỏ mẹ, thỏ con" của con ăn con nhé !

Tôi đặt điện thoại xuống , nụ cười vẫn còn trên môi, nghĩ :

Hai mươi bốn năm sau : Rau Dền , món Canh Rau Quê Hương .

Viết xong đúng vào giỗ 100 ngày của anh Lê Quang Thiều
Troyes ngày 16 tháng 7 năm 2008

(*) Bio : phương pháp trồng không xử dụng phân hoá học.
* Chuyện này có thực, viết không cần phải tưởng tượng *