TỤC NGỮ
DÂN TỘC MƯỜNG
1- Đặt vấn đề :
Đã có nhiều tác giả nghiên cứu rất công phu kho tàng văn nghệ dân gian Việt Nam , về phạm vi tục ngữ có thể kể tên , ví dụ như Trần Danh An
( Kinh Bắc ) , Nguyễn Văn Ngọc ( đầu thế kỷ 20) , rồi sau đó Vũ Ngọc Phan , Nguyễn Xuân Kính ,Cao Sơn Hải, Nguyễn Nghĩa Dân...
Tác phẩm của họ có thể tìm thấy ở các Thư viện trong và ngoài nước.
Kho tàng văn học truyền miệng luôn tồn tại song song với văn học hàn lâm , bác học. Nó phản biện nhau, đối chứng và bổ sung nhau ,
nó giúp cho những thế hệ sau có thêm cái nhìn hoàn chỉnh về chế độ đương thời khi ấy.
Văn hoc bác học hàn lâm thường được trả lương bổng của Vua Chúa , nên hết lời ngợi ca Vua chúa, còn ngược lại , văn học truyền
miệng thì tự phát khách quan vô tư ghi lại những kinh nghiệm "một nắng hai sương", hoặc " máu chảy đầu rơi " trong chiến tranh "
kỷ lai chinh chiến kỷ nhân hồi ".
Kiến thức văn nghệ dân gian là những viên ngọc quý , nó gần như có giá trị vĩnh cửu , giúp cho cháu con ' hoà thuân với thiên nhiên ' ,
ấm áp với láng giềng để giữ nước và dựng nước trường tồn.
Với tư liệu hạn chế , trong bài viết này , chúng tôi xin góp thêm một vài thiển kiến về Tục ngữ của Dân tộc Mường; kỳ vọng gửi một
thông điệp nho nhỏ đén các độc giả Việt Văn Mới NewVietArt.
II- Tục ngữ Mường rất gần gũi với người Kinh :
Theo các tác giả kể ở trên, chúng tôi tra cứu thì Tục Ngữ Mường rất gần gũi với người Kinh.
Nếu đưa ra ví dụ thì có thể có nhiều câu tục ngữ , Mường - Kinh giống nhau như " hai giọt nước".
Xin phép xin đưa ra một vài ví dụ (theo ABC):
. Ăn no mặc ấm
. Ăn đưa xuống , uống đưa lên
. Đánh chó không nể chủ
. Đói ăn vụng túng làm càn
. Đêm nằm năm ở
. Đi hỏi về chào
. Đứt dây động rừng
. Cái khó bó cái khôn
. Có tật giật mình
. Cha nóng nước đã đỏ gọng
. Của biếu của lo của cho của nợ
. Của chồng công vợ
. Con sâu làm rầu nồi canh
. Gà cỏ trở mỏ về rừng
. Gà tức nhau tiếng gáy
. Gần đâu xâu đấy
. Giàu bán ló (lúa) , khó bán con
. Giận mắng lặng thương
. Lo bò trắng răng
. Một năm làm nhà , ba năm trả nợ
. Mèo già hoá cáo
. Ném đá giấu tay
. Rẻ tiền mặt đắt tiền chịu
. Thương nhau lắm cắn nhau đau
. Trong nhà chưa tỏ ngoài ngõ đã hay
. Việc nhà thì nhác việc chú bác thì siêng
. Xởi lởi trời gửi của cho , bo bo trời co của lại
. Xấu hay nói tốt , dốt hay nói chữ
. Yêu trẻ , trẻ đến nhà , yêu già già để tuổi cho
Có thể bạn đọc nghi ngờ về sự giống nhau như " hai giọt nước " này.
Các bạn có thể suy nghĩ theo các chiều hướng sau đây :
Cũng có thể do sưu tầm nhâm từ dân tộc này sang dân tộc kia, cũng có thể vợ Kinh chồng Mường , hoặc vợ Mường chồng Kinh , đến đời con cháu
có sự giao thoa văn hoá giữa hai dân tộc,
nhưng có lẽ tư duy về tục ngữ của hai dân tộc cũng na ná giống nhau.
Có người đã viết thành sách , Kinh Mường có cùng một gốc. Có giả thiết cho rằng người Kinh thì ở đồng bằng bị ngoại xâm liên miên
đã bị đồng hoá nhiều , còn Mường thì tránh né vào các thung lũng , nên vẫn bảo tồn đợc văn hoá nguyên sơ của minh!
Dù giả thiết khác nhau , nhưng thông điệp hai dân tộc để cho đời sau đều rất có giá trị rất nhân bản - nhân văn vĩnh hằng.
III- Tính thời sự của Tục ngữ Mường :
Cả dân tộc Việt Nam phải hội nhập mạnh mẽ , sâu sắc hơn với khu vực , hội nhập quốc tế mới tồn tại được , như vậy dân tộc Mường cũng
không thể nằm bên lề sự nghiệp hội nhập dữ dằn này .
Kho tàng tục ngữ dạy cháu con người Mường và cho cả người Việt nam ta vẫn còn có tính thời sự rất nóng hổi . Ví dụ dưới đây ,
chúng ta ngẫm nghĩ , vẫn con nguyên giá trị , đọc nó , trái tim chúng ta vẫn còn xúc động:
Về Đoàn kết :
. Một người đàn ông không làm nổi nhà , một người đàn bà không làm nổi khung dệt
Về Bố mẹ :
. Ăn cá mới biết cá có xương , nuôi con mới biết thương bố mẹ
Về Anh em :
. Anh em liền khúc ruột
. Làm em thì dễ làm anh thì khó
Về Người già :
. Nói dối người già , mọc nhọt ở mắt
Với khách :
. Khách đến nhà không đánh chó , khách đến ngõ không mắng mèo
. Khách đến nhà không gà cũng lợn
Về Giàu nghèo :
. Giàu giữa làng , sang giữa mường
Sự Hổ thẹn :
. Ai ăn trộm ngỗng cổ người ấy cao
Về Danh dự :
. Bò chết để da, người già chết để tiếng để lời
Về Ân tình :
. Ăn cây đào , rào cây đào
Về Bản tính :
. Sinh con không ai sinh lòng, sinh muông thú không sinh sừng
Với Bạn bè :
. Bạn xa quê cũng thương , bạn trong mường cũng nhớ
Nói về cái ác:
. Kẻ ác có lông hùm treo trong bụng
Về Thói kiêu ngạo:
. Qua truông buông gậy
. Qua truông đám buồi cho cọp
v.v...
IV- Kết Luận :
Tục ngữ là những câu nói hàm xúc , ngắn gọn , dễ hiểu để truyền dạy từ đời này qua đơì khác . Tục ngữ Mường là một bộ phận quý báu trong kho
tàng tục ngữ nói riêng và văn học truyền miệng nói riêng , cần được bảo tồn trước cơn lũ hội nhập vào Việt Nam ./.
