PARIS, NGÀY TRỞ LẠI

Elena nói, khi viếng thăm Tháp Eiffel nhà phát minh người Mỹ Thomas Edison đã viết vào sổ vàng lưu niệm những lời lẽ thật trân trọng “Xin gửi tới Ngài Gustave Eiffel, Công Trình Sư dũng cảm đã xây dựng nên mô hình khổng lồ và kỳ diệu của công nghệ hiện đại, lòng kính trọng và sự ngưỡng mộ cao nhất của tôi”. Sự trân trọng đó hoàn toàn xứng đáng với một con người không chỉ tạo ra một Tháp Eiffel huyền thoại, mà còn là đồng tác giả của Tượng Nữ Thần Tự Do ở Mỹ, và là tác giả của hàng chục công trình sắt thép khổng lồ nổi tiếng khác trên khắp thế giới, trong đó có cầu Long Biên ở Hà nội, cầu Tràng Tiền ở Huế và Nhà Bưu Điện Sài Gòn.

Gustave Eiffel đã kiêu hãnh lấy tên mình để đặt cho ngọn tháp, nhưng về sau ân hận vì chứng kiến đám đông nườm nượp kéo đến chiêm ngưỡng tháp Eiffel. Ông đã phải thốt lên: "Tôi phát ghen, vì nó còn nổi tiếng hơn tôi!": huyền thoại đó đã cản trở công chúng biết đến ông như một kỹ sư và nhà nghiên cứu tài ba.

Lịch sử kể rằng, việc xây dựng Tháp lúc đầu bị công chúng phản đối dữ dội, bị coi là chướng mắt, kỳ quái, phá hỏng vẻ đẹp truyền thống cổ kính của Paris. Một trong những người phản đối mạnh nhất là nhà văn Guy de Maupassant. Ông này tuyên bố sẽ thường xuyên leo lên Tháp Eiffel để ăn trưa, làm mọi người sửng sốt. Khi được hỏi tại sao, Maupassant trả lời: "Vì đó là chỗ tốt nhất để không nhìn thấy nó". Thế nhưng giờ đây thì người Pháp rất tự hào vì nó: "Đến Paris mà chưa đến Tháp Eiffel thì cũng như chưa đến!".

Trong lịch sử chỉ có một kẻ muốn đánh sập Tháp Eiffel, đó là Adolf Hitler!

Tháng 08-1944, liệu sẽ phải rút khỏi Paris vì các mũi tấn công của đồng minh, Hitler ra lệnh cho Dietrich von Choltitz, tổng chỉ huy quân đội Đức tại Paris:"Không được để Paris rơi vào tay kẻ thù, trừ khi nó đã hoàn toàn trở thành một đống gạch vụn!". Nhưng không hiểu sao, Choltitz không tuân lệnh sếp, rút lui khỏi Paris mà không phá huỷ. Tại sao? Có nhiều giải thích trái chiều. Đến nay vẫn là một dấu hỏi còn bỏ ngỏ của lịch sử.

Nghĩa trang Père-Lachaise (Cimetière du Père-Lachaise) là nghĩa trang lớn nhất của thành phố Paris và là một trong những nghĩa trang nổi tiếng nhất thế giới. Các ngôi mộ quý tộc và danh nhân. Nếu khi sống người ta ăn mặc nhiều kiểu cọ thì lúc chết cũng có những ngôi mộ không giống nhau. Đủ hình. Đủ kiểu. Những pho tượng tiếc thương. Cầu nguyện. Người quỳ gối, kẻ ngửa mặt nhìn trời. Mộ đơn độc. Mộ gia đình. Những nhà nguyện.

Đây là một bảo tàng về nghệ thuật và một trong những địa điểm thu hút khá nhiều khách du lịch tại Paris. Hằng năm hàng trăm ngàn lượt người đã đến đây để thăm viếng những ngôi mộ có từ 200 năm qua và mộ các danh nhân. Có thể kể tên một vài nhân vật tiêu biểu:

Nhà thơ Guillaume Apollinaire; Nhà văn Honoré de Balzac, nhạc sĩ viết nhạc cổ điển, tác giả vở nhạc kịch Carmen nổi tiếng: Georges Bizet; Nhà soạn nhạc vĩ đại người Ba Lan: Frédéric Chopin; Thi sĩ nổi tiếng, tác giả của ngụ ngôn La Fontaine: Jean de La Fontaine, mộ được đặt cạnh mộ của nhà soạn kịch nổi tiếng cùng thời Molière; Nhà văn và nhà biên kịch người Ireland-Oscar Wilde (1854-1900)...

 

Cathédrale Notre-Dame de Paris: là một nhà thờ tiêu biểu cho phong cách kiến trúc gothic trên đảo Île de la Cité (nằm giữa dòng sông Seine) trung tâm thành phố Paris.
Gần 30 năm rồi tôi mới có dịp quay lại nơi đây. Thuở đó mình chỉ là một chàng trai với nhiều mơ ước mà giờ đây mái tóc đã điểm sương. Nhìn lại, lòng bỗng bồi hồi. Xúc động.

Dạo quanh nhà thờ dưới ánh nắng không gay gắt lắm để ghi lại vài tấm hình kỷ niệm rồi chúng tôi thả bộ về phía bờ sông. Khi qua chiếc cầu đá Pont de l’Archevêque... tôi nhìn thấy có rất nhiều những ổ khoá khoá chặt trên thành cầu. Đó là những lời hẹn thề sắt son để tình yêu bền chặt. Bây giờ đã thành “mode”, mô phỏng theo hai cuốn phim của Ý: “ Tre metri sopra il cielo”(iii) và phim “Ho voglia di te ”(iv)

Sau khi phim “Ho voglia di te ” được chiếu ở Ý, nhiều cặp tình nhân đã phỏng theo nhân vật trong phim và đem ổ khoá lên cầu Milvio ở Roma, quấn dây xích vào chân cột đèn ở giữa cầu, khóa ổ khóa lại rồi quay lưng ném chìa khoá xuống sông Tevere. Sức nặng của hàng vạn ổ khoá sau đó đã làm gãy trụ đèn và gây ra nhiều tranh luận trên chính trường Ý: Người muốn giữ ổ khoá để thu hút du khách tình yêu, kẻ lo sợ sẽ làm sụp đổ cây cầu lịch sử, xây dựng từ 2000 (v) năm trước!!!

Những ổ khóa ấy được gọi là amorchetto, một cái tên rất sáng tạo, ghép từ tiếng Ý: amore (tình yêu) và luchetto (ổ khóa) để thay cho chữ luchetto d´amore quá dài.

Từ Ý, trào lưu này lan tỏa ra khắp châu Âu và thế giới, đồng thời cũng đẻ ra lắm “dị bản”. Xin nhắc đến cây cầu ổ khoá Hohenzollern tại Cologne Đức hay những chiếc khóa tình yêu ở Moscow, ở Anh, Ba Lan... Mỗi địa danh gắn liền với một câu chuyện từ xa xưa tới hiện đại. Trào lưu ổ khóa cũng tràn sang châu Á : Từ Trung Quốc đến Nhật Bản, Hàn Quốc những chiếc khóa tình yêu với đủ màu sắc, kích thước và cách khóa. Ở Việt Nam người ta cũng thấy nhiều ổ khoá trên cầu Long Biên (Hà nội), cầu Tràng Tiền (Huế), cầu Thuận Phước (Đà Nẵng)...

Với những người yêu nhau, chiếc khóa tình yêu được khóa lại và treo vĩnh viễn trên một cây cầu, minh chứng cho tình yêu mãi mãi. Đằng sau mỗi ổ khóa ấy luôn có một câu chuyện tình lãng mạn và lời thề vĩnh cửu để hai người yêu nhau có thể tay trong tay, dắt tay nhau đi nốt quãng đường còn lại trên cõi trần gian.

Có cung, có cầu và những kẻ trục lợi chuyện tình lãng mạng cũng không hề thiếu! Nhiều người bán khoá ngồi quanh. Dịch vụ. Giá khá đắt. Chúng tôi không mua khoá nhưng Elena lấy trong túi xách một giải lụa màu cam. Cô cột chặt vào thành cầu và cẩn thận thắt thành 7 nốt gút. Tình yêu của chúng tôi sẽ thử thách gió mưa, băng tuyết, và về sau khi có dịp quay lại, giải lụa có còn không? Có lẽ không! Nhưng tôi tin là lúc đó chúng tôi sẽ thay bằng một giải lụa khác. Tình yêu lúc nào cũng phải biết “cảm thông”, “chia sẻ” và “làm mới” thì mới tránh được những xung đột, nhàm chán và đổ vỡ.

 

Điện Pantheon: Ở phía trước ngôi điện có khắc dòng chữ “Aux grands hommes, la patrie reconnaissante” (Tổ quốc nhớ ơn những con người vĩ đại): là nơi chôn cất và tôn vinh những nhân vật lịch sử và những người đã làm rạng danh cho nước Pháp như Voltaire, Victor Hugo, Pière Curie, André Malreaux…

Thế nhưng để vào thăm phải mua vé vào cửa và giá khá cao. Đành rằng những sinh hoạt văn hoá đều có chi phí và cần kinh phí trùng tu, bảo quản... nhưng người khắp nơi ngưỡng mộ và đến viếng danh nhân nước mình mà buộc họ phải trả tiền cao... tôi thấy cách làm này dường như chưa hay lắm.

Cạnh điện có phân khoa Luật: Mặt trước có khắc nổi hàng chữ : Liberté, Égalité, Fraternité. Đó là thông điệp tự do bác ái bình đẳng mà nước Pháp đã gửi đi từ cuộc cách mạng 1789 và giá trị tinh thần to lớn của nó đã vượt biên giới, được nhiều quốc gia chấp nhận và hiện nay là nền tảng của các chế độ Tây phương.

Trên đường về chúng tôi đi ngang qua Đại học Sorbonne (Nhân Văn). Tò mò tôi đứng lại ngắm dịch vụ mát sa chân cho du khách mệt mỏi sau nhiều giờ đi dạo.

 

6.

Khi chúng tôi về đến nhà thì Thiện vẫn còn ở phòng mạch. Cô cháu gái cũng chưa về nên nằm nghỉ một lát rồi Elena xuống bếp chuẩn bị bữa ăn chiều. Một đĩa spaghetti đơn giản và một ít rau trộn dấm dầu oliu chế biến theo kiểu Ý nhưng Thiện nói rất ngon, có lẽ do lạ miệng.

Ăn xong thì Minh ở Đức gọi điện sang, hẹn lần tới phải gặp nhau, nếu không Paris thì cũng phải Dresden.

Chiều hôm đó Paris không nóng. Đã hơn 8h tối mà bầu trời vẫn còn sáng. Bên chiếc bàn dài đặt ở giữa vườn tôi và Thiện ngồi uống rượu vang và ôn chuyện cũ. Chúng tôi kể cho nhau nghe bao chuyện thăng trầm, từ công việc đến chuyện riêng tư. Đêm nay anh mở lòng kể nhiều chuyện về mình. Tôi im lặng lắng nghe.

Trong ánh sáng lờ mờ, tôi quan sát bạn. Khuôn mặt Thiện hiền từ, tánh tình anh vui nhộn, nhưng nhìn kỹ thì phảng phất có nét buồn.

Bốn mươi năm, chúng tôi đã quen nhau. Gặp nhau cười cười nói nói, trao đổi công việc, thoáng lướt qua chuyện văn chương... nhưng có lẽ đây mới là lần đầu tôi và Thiện có thời gian gần tuần lễ ở gần nhau, chia sẻ với nhau những tâm sự mà chỉ khi thân tình lắm người ta mới nắm tay nhau để cùng đi vào những ngõ ngách ẩn khuất.
 

 

7.

Sáng hôm sau Thiện đưa chúng tôi thăm cung điện Versailles. Là nơi ở của các vua Pháp Louis XIII, Louis XIV, Louis XV và Louis XVI. Nằm ở phía Tây Paris, cung vàng điện ngọc này là biểu tượng của quyền lực tối thượng của các triều đại phong kiến Pháp với một diện tích và các công trình kiến trúc cực kì đồ sộ và lộng lẫy: Rộng 67.000 mét vuông gồm trên 2000 phòng, một công viên có diện tích 815 héc ta, Versailles là một trong các lâu đài đẹp nhất và lớn nhất châu Âu, năm 1979 nó đã được Unesco đưa vào danh sách di sản thế giới.

Bên trong cung điện có nhiều phòng lớn (Grand Appartement) như Phòng lớn của Đức vua, Phòng lớn của Hoàng hậu hay Phòng Gương (Galerie des Glaces) là gian phòng xa hoa nhất.. Các phòng lớn này được thông nhau bằng các dãy hành lang trang trí lộng lẫy từ sàn nhà đến trần, một tác phẩm nghệ thuật độc đáo.

8.

Khởi hành từ sáng sớm, Thiện lái xe đi theo con đường độc đạo và có thể đậu xe ngay dưới chân nhà thờ Thánh Tâm (Sacré-Cœur) ở Montmartre: ( sau 9h thì con đường bị cấm cho xe chạy và phải đậu xe khá xa, dưới chân đồi). Bạn đúng là thổ địa và là người thường chở bạn bè đến thăm viếng nơi đây.

Montmartre là một khu phố của Paris, nằm trên quả đồi lớn thuộc Quận 18. Từng là nơi tập trung của nhiều họa sĩ nổi tiếng, vương cung thánh đường Sacré-Cœur (Basilique du Sacré-Cœur) là một nhà thờ Công giáo nổi tiếng, các con phố nhỏ, quán cà phê, nhà hàng... Nơi đây là một trong những địa điểm thu hút du khách và thuận lợi để nhìn toàn cảnh Paris.

Năm 1870, chiến tranh Pháp-Phổ nổ ra. Nước Pháp thua trận, Quân Đức chiếm một phần lãnh thổ. Ý định xây dựng nhà thờ Sacré-Cœur xuất phát từ hai nhà tư sản Paris, cũng là hai anh em cột chèo Alexandre Legentil và Hubert Rohault de Fleury: Vốn rất sùng đạo, họ cho rằng nước Pháp thua trận vì đã mang tội lỗi. Do vậy, cần phải xây một nhà thờ để tỏ lòng thành tâm.

Đến cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20 đã từng có rất nhiều nghệ sĩ danh tiếng đã từng sống tại Montmartre. Khu phố nghệ sĩ thường là điểm đến của những họa sĩ nổi tiếng bậc nhất với các trường phái Ấn tượng, Lập thể, Dã thú..

Hiện nay Montmartre vẫn giữ được không khí nghệ sĩ, tập trung nhiều nhà hàng, quán cà phê, phòng tranh, cửa hàng đồ lưu niệm... Trên quảng trường Tertre, có các họa sĩ vẽ chân dung và tranh biếm họa cho du khách.
 

Nhà thờ Thánh Tâm (Sacré-Cœur)

9.

Buổi chiều họp mặt các bạn ở sân vườn nhà Thiện. Hiện diện có các bạn Nghĩa, Hương Hưng, Quang và Thuỷ. Cả bọn nướng thịt vừa uống rượu vang vừa nhắc lại chuyện học hành và sinh sống ở Âu châu. Sau đó chuyển qua đề tài văn học. Thiện giới thiệu tiểu thuyết “Bàn tay nhỏ dưới mưa” của tôi và tặng sách cho các bạn.

Hai bạn Kiên và Khải có gọi điện nói không đến được và hẹn ngày khác nhưng hôm sau tôi phải về lại Milano rồi! Tôi cũng rất tiếc là chuyến này không gặp được nhà phê bình văn học Đặng Tiến.

Tối đó tôi hỏi Thiện sau này có định về VN ở hẳn không? “Có chứ! Nhưng phải vài năm nữa! Trước khi về cần thu xếp để có kinh tế ổn định.Tao chưa dám liều mạng bỏ việc hơn 10 năm để chờ hưu như vợ chồng mầy”.

Nhấp một hớp rượu, Thiện tiếp: “ Nhiều năm sống ở đây nhưng tao vẫn thấy đời sống xa lạ sao sao ấy! Áp lực vô hình cứ đè nặng. Có lẽ xã hội Việt nam sau này cũng sẽ như thế, nhưng mình già rồi, về sớm để sống lại thời thơ ấu trước khi nó bị Tây phương hoá.” Im lặng một lát như suy nghĩ điều gì rồi một lát anh mới nói: “ Đời sống càng ngày càng vô nghĩa. Thế giới có cả núi thông tin, nhưng chẳng có mấy ai suy nghĩ về những điều mình biết. Nhịp sống thay đổi, nếp sống văn hoá quay cuồng. Tao cũng rất muốn được hoà mình trong thi ca, văn học, âm nhạc, mỹ thuật… để sống chậm lại, bình yên trong ngôi nhà nhỏ, ngẫm nghĩ về những điều từng trải trong đời. Tao rất sợ mình cứ hồn nhiên đánh mất linh hồn rồi cứ loay hoay nhìn quanh tìm kiếm nó! ”

Tối đó Thiện nhờ tôi cầm về Ý để đưa cho Châu 300 Euro, để đóng góp vào Quỹ của Hội Tương Trợ Ý Việt. Anh còn đưa tôi 120 Euro nói là tiền cho 6 quyển sách nhưng tôi nhất quyết không nhận. Thiện nghiêm mặt “Mầy đã bỏ việc, viết lách thì không giàu, in sách tốn kém, nếu không nhận là tao giận”. Biết khó thuyết phục bạn, tôi nói giữ “tạm”, nhưng tháng 7 tới, lúc Thiện về VN, sẽ cùng giao tặng số tiền này cho một bạn văn đang có hoàn cảnh rất khó khăn ở VN.

Sáng, chia tay ở sân bay. Chúng tôi ôm lấy nhau không muốn rời, hẹn sẽ gặp lại ở Sài Gòn và mời “Quán văn” sang thăm nước Pháp.

Milano 30-5-2012

(i) http://tranlucsaigon.wordpress.com/2011/06/09/m%e1%bb%99t-ang-may-bay/#more-1270 hay http://www.truyenviet.com/truyen-ngan/66-m/5041-mot-ang-may-bay
(ii) Nguyên văn:
         Dans ces murs voués aux merveilles.
         J'accueille et garde les ouvrages;
         De la main prodigieuse de l'artiste;
         Égale et rivale de sa pensée;
         L'une n'est rien sans l'autre."
(iii) 2004, đạo diễn Luca Lucini, phóng tác theo tiểu thuyết cùng tên : “Ba thước trên bầu trời” của Federico Moccia.
(iv) 2007, đạo diễn Luis Pretto, phóng tác theo tiểu thuyết cùng tên “ Anh khao khát em” cũng của Federico Moccia.
(v) Được xây dựng từ năm 110-109 trước Công Nguyên và bốn trăm năm sau (năm 312 sau Công Nguyên) hư hại vì chiến tranh nên được trùng tu lại.

TRƯƠNG VĂN DÂN

VVM.20.9.2023-NVA.