TRĂNG BẠC

    Không kèn không trống nhưng chỉ độ nửa giờ sau, bà con gần xa đã biết tin cha tôi trở về. Người nọ ới người kia. Không bao lâu, con đường làng vốn vắng vẻ vào giờ lên đèn đã thấp thoáng ánh sáng của những ngọn đuốc.

    Họ không đến tay không. Họ mang theo hoa trái nhang đèn, những thứ có thể lẹ làng cắt được hái được trong vườn nhà hay tạt mua ở một hiệu tạp hóa nào đó bên đường. Chú sai người kê hai chiếc ghế đẩu gần nhau và đặt chiếc nia lên. Dòng người viếng lần lượt đặt lễ vật vào đó.

    Bàn ghế không đủ ngồi. Chú trải rộng hai chiếc chiếu dưới mái hiên. Đàn bà con gái kéo xuống đất. Họ uống nước, cắn hạt bí và khơi lại trong trí nhớ hình ảnh của người quá cố. Cánh đàn ông sau một hồi khề khà nâng ly cạn ly đầu óc dường như trở nên minh mẫn. Nhiều người còn nhớ khá rõ về cha tôi.

    Tuy lầm lỳ ít nói nhưng cha tôi là người quyết đoán, biết làm và làm giỏi. Ông luôn là chủ nhân của ngôi nhà to nhất làng dù được xây bằng tranh, bằng ngói hay bằng cốt thép bê-tông. Trước những ngôi nhà bao giờ cũng là một vuông sân trồng nhiều loại hoa, nhiều nhất vẫn là mẫu đơn, loại hoa được những người đến viếng kết vội thành một bó to đặt trước chân dung ông. Còn sau ngôi nhà luôn là một mảnh vườn xum xuê cây trái. Nhiều người còn cả quyết rằng, xoài do cha tôi trồng ăn ngọt hơn, dừa do cha tôi chăm sóc nước uống cũng thanh thao hơn. Một cụ râu tóc bạc phơ mà tôi gọi bằng ông, khục khặc từng cơn ho còn cố ráp nối cho được ngày cưới của cha mẹ tôi và cái ngày cha tôi gần như quỵ ngã khi mẹ tôi đột ngột từ giã cõi đời. Cụ cho cha tôi là một người đàn ông thủy chung hiếm hoi, biết chung tình đối với cả nấm mồ của vợ.

    Chú tôi gần như không nói. Ông lừ lừ lắng nghe và lặng lẽ rót rượu, mời rượu.

    Khi người khách cuối cùng rời khỏi chiếc xe tang, chú ngấm rượu. Ông khoát tay ra lệnh cho chị tôi, em tôi, thằng con tôi và đám cháu chắt dắt díu hết vào trong nhà nghỉ để sáng mai đủ sức đưa cha tôi lên sườn đồi, nơi đặt hài cốt mẹ tôi và cũng là nơi an nghỉ cuối cùng của cư dân xứ sở. Lúc chỉ còn hai chú cháu, ông cầm ly rượu, bước liêu xiêu.

    - Cạn đi cháu! - Ly rượu sóng sánh, tràn xuống đất.

    Tôi cạn ly, thấy cuống họng vẫn khô và khát. Loay hoay một lát, tôi tìm thấy chai rượu còn đầy trong đám vỏ chai lăn lóc dưới gốc khế già. Chú giằng lấy và rót đầy ly. Bước thấp bước cao chú mang rượu cho cha tôi.

    Lúc quay vào, trông chú thật lạ lùng. Dường như chú hụt hơi vì mang vác. Tôi vội đứng lên đỡ lấy chú. Như một thân cây tróc gốc, chú ụp đổ xuống bàn, thút thít khóc như một đứa trẻ. Tôi muốn dìu chú vào trong nhà nhưng thấy lành lạnh. Ít ra có một người bên cạnh với một trái tim còn đang đập vẫn hơn một mình ngồi canh quan tài, dù đó là thân xác của cha tôi.

    Tôi tưởng chú đã lịm ngủ nhưng thình lình chú ngồi bật dậy. Chú nhìn tôi. Nhìn không chớp. Đôi mắt trở nên ráo hoảnh, dữ tợn. Ánh mắt nóng bừng bừng. Tôi rùng mình, co người lại trước cái nhìn thiêu đốt.

    - Sao cha cháu phải bỏ xứ mà đi ?

    Câu hỏi như bật ra từ lồng ngực. Chú nắm bàn tay đấm bình bịch vào ngực mình:

    - Bỏ xứ đi làm chi, anh ơi ?

    Nghe. Buốt nhói.

Ngày cha tôi bán nhà, sang vườn tược đất đai và chuẩn bị ra đi có lẽ chú là người khổ tâm nhất tuy không cản ngăn, không kéo níu.
    Làm sao có thể ngăn cản, níu kéo khi chú rõ ý nguyện của cha tôi là được sống vui vầy với con cháu sau bao nhiêu năm xa cách. Và với một người không muốn ở lỳ một chỗ như cha tôi, không muốn suốt đời giới hạn tầm mắt bởi cái sườn đồi loang lổ trước mặt, trong ước muốn âm thầm, đó còn là dịp xê dịch, là cơ hội tìm kiếm một cuộc sống khác hơn. Mà có xa xôi Đông Tây gì đâu, chỉ bước lên xe, chịu ngồi già nửa ngày đường.

    Cái khoảng cách tưởng chừng thật gần ấy hóa ra bị kéo dài theo năm tháng, theo tuổi tác. Suốt hơn hai mươi năm đằng đẵng cha tôi không một lần quay về quê cũ. Ông không ngại con đường dằn xốc mà chỉ vì hành trình cuộc đời có những khúc quanh.

    Sau khi rời xứ sở và định cư tại thành phố, cha tôi chỉ thực sự sống hạnh phúc có mấy ngày chộn rộn đoàn viên. Rồi ai về nhà nấy, con đi làm, cháu đi học, cha tôi trở thành người giữ cửa, coi nhà.

    Nói là nhà, chứ thật ra nó chỉ gấp đôi căn phòng tràn ánh sáng của tôi trong ngôi nhà hình hộp kiên cố ngày xưa. Cửa chính duy nhất của căn phòng mở ra hành lang hun hút cùng với những cánh cửa giống hệt nhau, phải đánh dấu khác biệt bằng những con số. Cửa sổ không mở ra khoảng sân cũng không nhìn thấy bầu trời. Cửa sổ gần như che lấp bởi hàng rào quần áo.

    Cha tôi ngột ngạt, bức bối và tìm mọi cách xoay trở. Tiếc là khoản tiền bán nhà sang đất đã gởi hết vào ngân hàng. Và không may, chưa lấy được đồng lãi nào thì Nhà nước đổi tiền.

    Với số tiền còn lại, cha tôi quyết định mua một miếng đất trồng điều, trồng cà-phê ở tận vùng đất đỏ miền Đông. Tôi không tán thành, bàn ra. Ông nạt ngang: “Cam chịu như mày không phải là sống!”

    Ông còn lập lại câu đó nhiều lần. Lúc đầu nó còn ám, còn dày vò nhưng dần cũng nhàm. Nhàm như cái điệp khúc ca cẩm dai dẳng của vợ tôi. Nhàm như cái thanh âm hỗn độn của sinh hoạt cộng đồng. Ngày ngày tôi vẫn trung thành với công việc tẻ nhạt của một anh công chức, trung thành với gói mì ăn liền mỗi sáng, trung thành với ly cà-phê đen ở quán cóc đầu hẻm, trung thành với sự tù túng trong một căn phòng thiếu ánh mặt trời.

    Rồi cha tôi vấp ngã nơi miệng giếng khi gánh nước tưới cây. Ông đành bỏ lại mảnh đất để vào bệnh viện với chiếc chân bị gãy. Lúc chân trái vẫn còn băng bột cố định, nhưng thấy tôi, ông liền gượng dậy. Ông khuyên giải, ông nài nỉ tôi từ bỏ công việc chẳng nuôi nổi bản thân, từ bỏ cái sĩ diện hão của anh trí thức bàn giấy đã không tạo nổi cho vợ con cái cơ may hạnh phúc; thay ông trông coi chăm sóc vườn điều, vườn cà-phê đang ra hoa. Tôi không vội trả lời, xin ông cho tôi có thời gian.

    Tôi lưỡng lự. Tôi cân nhắc. Và tôi thấy sợ. Sợ nắng. Sợ gió. Sợ cái giếng sâu đến chóng mặt. Sợ gánh nước nặng trình trịch. Sợ cái màu đỏ quạch của đất đai bám vào da thịt. Sợ cái chòi tranh heo hút. Sợ thiếu vắng cái ồn ĩ, cái tiện nghi của thành thị. Sợ mất đi những thói quen đã thành máu thịt. Sợ phải thay đổi. Sợ sự bứt phá. Sợ mất lối mòn. Cha tôi tức giận gào lên: “ Sống như mày thà chết còn hơn!”

    Lần cuối, đứng chống gậy, bịn rịn nhìn vườn điều, vườn cà-phê cành lá xanh mượt, hoa kết từng chùm đã về tay kẻ khác, ông khóc.

    Trở lại sống giữa những bức tường bợt bạt vô hồn, cha tôi trở thành một con người khác. Một người thua cuộc. Một phế nhân. Một kẻ lòa không cò n trông rõ con đường, dù là con đường dẫn về nơi cắt rún chôn nhau.